Aksam-ı Seba

Aksam-ı Seba “yedi kısım” demektir. Bu terim Arapça Dil Bilgisinde fiil türlerini anlatmak için kullanılır. Arapçada fiiller Aksam-ı Seba başlığı altında, asli harflerinin çeşidine göre yedi ayrı kısımda incelenirler.

Öncelikle fiiller, asli harflerinde “illetli harfler” bulunup bulunmamasına göre iki ana kısma ayrılır. İçerisinde illetli harf bulunmayan fiillere “sahih fiiller“; içerisinde illetli harf bulunan fiillere “mu’tel fiiller” denir.

3 kısım sahih fiillerden, 4 kısım mu’tel fiillerden olmak üzere toplam 7 kısım fiil bulunmaktadır.

Aslî harfler açısından fiiller:

Aslî harflerinin çeşidine göre yedi kısma ayırdığımız filleri, asli harflerinde illet harfleri bulunup bulunmamasına göre de sahih fiiller ve mutel fiiller olarak ikiye ana gruba ayırmıştık. Şimdi Sırasıyla bu fiil çeşitlerini tanıyalım:

SAHİH FİİLLER - الفعل الصحيح

SALİM FİLLER - الفعل السالم

Asli harflerinde illet harflerinden (ا،و،ي) biri, hemze ve şedde bulunmayan fiildir.

عرف     ذهب     دخل     جلس

Salim fiiller sülasi altı bâbdan gelir.

 

İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
1. bab مكتوب كاتِب اُكْتُبْ يُكتَبُ يَكتُبُ كُتِبَ كَتَبَ
2. bab مَجْلوس جالِس اِجْلِسْ يُجْلَسُ يَجْلِسُ جُلِسَ جَلَسَ
3.bab مذهوب ذاهب اِذْهبْ يُذهَبُ يَذْهَبُ ذُهِبَ ذَهَبَ
4. bab معلوم عالِم اِعْلَمْ يُعْلَمُ يَعْلَمُ عُلِمَ عَلِمَ
5. bab ___ كبير اُكْبُرْ ___ يَكْبُرُ ___ كَبُرَ
6. bab محسوب حاسِب اِحسِبْ يُحْسَبُ يُحْسِيبُ حُسِبَ حَسِبَ

DİKKAT!
Beşinci babdan gelen fiiller lazım olduğu için meçhulleri ve ism-i mef’ulleri yoktur.

MEHMUZ FİLLER - الفعل المهموز

Aslî harflerinden biri hemzeli olan fiildir.

أكل     سأل     قرأ

ilk harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l-fâ” denir.

Örnek:  أمر     أخذ     أذن

Genellikle mehmûzu’l-fâ olan fiillerin çekimleri salim fiiller gibidir.

 

İkinci harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l-ayn” denir.

Örnek:  رأس     سئم     رؤف

 

Üçüncü harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l lâm” denir.

Örnek: بدأ     ملأ     كفأ

MUZAAF FİLLER - الفعل المضاعف

Son iki harfi aynı olup ikinci harfle üçüncü harf bir harf şeklinde yazılarak şeddelenen fiildir.

Örnek:  فرر = فرّ                         ردد = ردّ                       كفف = كفّ

Muzâaf fiiller umûmiyetle, birinci, ikinci ve dördüncü bâblardan gelirler.

 

İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
1. bab مَمْدود مادٌّ مُدَّ

اُمدُدْ

يُمَدُّ يَمُدُّ مُدَّ مَدَّ
2. bab مَفْرور فارّ فِرَّ

اِفرِرْ

يُفَرّ يَفِرّ فُرّ فَرَّ
4. bab مَملول مالٌّ مَلّ

اِمْلِلَْ

يُمَلُّ يَملُّ مُلّ ملّ

DİKKAT!
(مَدَّ) ve (فرّ) fiilleri nûnu’-nisve ile birleşince (مددن) ve (فَرَرْن) olurlar.  (مَلّ) nûnu’-nisve ile birleşince, dördüncü babdan olduğu için (عَلِمنَ) gibi (مَلِلن) olur. Çekimde bu hususa çok dikkat etmek gerekir.

MUTEL FİİLLER - الفعل المعتل

MİSAL FİLLER - الفعل الميثال

Aslî harflerinden ilki ilki “vav” (و) veya “ya” (ي) olan fiildir.

Asli harflerinden ilk harfi vav’lı olan misal fiillere “misalu’l-vavi” (المثال الواوي) denir.

Örnek:  وهب          وقف          ورِثَ

 

Asli harflerinden ilk harfi Yâ’lı olan misal fillere “misalu’l-yai” (المثال اليائي) denir.

Örnek:   يبِسَ          يقِظ          يَتُمَ

“Misal” salim fiile benzeyen manasında kullanılmıştır.

Misal-i vavilerin mazileri salim gibi çekilir. Misal-i yailerin mazileri ve muzarileri salim gibi çekilir.

ECVEF FİLLER - الفعل الأجوف

Ortadaki harfi illet harflerinden biri olan fiillerdir.

Örnek:  موت  –  مات              طير  –  طار

Ecvef fiiller birinci, ikinci ve dördüncü bablardan gelirler.

İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
1. bab مقول قائِل قُلْ يُقال يقول قيل قال
2. bab مَسير سائِر سِرْ يُسارُ يسيرُ سيرَ سار
4. bab مخوف خائِف خَفْ يُخافُ يَخافُ خيف خاف

NAKIS FİLLER - الفعل الناقص

Sonu illet harflerinden biri olan fiillerdir.

Örnek:   تلو – تلى              مشي – مشى

Nakıs fiiller altıncı bab hariç diğer bablardan gelir.

İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
1. bab مَغْزُوّ غازٍ اُغْزُ يُغْزى يَغْزو غُزِيَ غزا
2. bab مَرْمِيٌّ رامٍ اِرْمِ يُرْمى يَرْمي رُمِيَ رمى
3. bab مَسْعِيّ ساعٍ اِسْعِ يُسْعى يَسْعى سُعِيَ سعى
4. bab مَرْضِيّ راضٍ اِرْضِ يُرضى يرْضى رُضِيَ رَضِيَ
5. bab ___ ذَكِيّ اُذْكُ ___ يَذْكو ___ ذَكُوَ

DİKKAT!
Sonu elif (-َ ا ،  -َ ى) olup kendinden önceki harf fethalı ise; cemî vavı, muhataba yâ’sı ve nûnu’n nisvenin önündeki illet harfi sakin (cezimli) olur.

Örnek:   غزا – غزوتَ                يرضى – يَرْضيْنَ             اِسْعَ – اِسْعوْا              اِسْعى – اِسْعيْ

LEFİF FİLLER - الفعل اللفيف

İki harfi illetli olan fiildir. İkiye ayrılır:

İlletli olan iki harfi bitişik olan lefif fiillere “Lefîf-i makrun” (اللفيف المقرون) yani bitişik lefif denir.

Örnek:  شوى          روى          حيي

İlletli olan iki harfi ayrı olan lefif fiillere “Lefîf-i mefruk” (اللفيف المفروق) yani ayrı lefif denir.

Örnek:  وَقِي          وَلي          وَفى

Çekimi nakıs fiil gibi yapılır.

ARAPÇA ÖĞRENMEK İSTER MİSİNİZ?

Arapça Öğrenmek Sandığınız Kadar Zor Değil!

Arapçaya sıfırdan başlamak isteyenler, yıllardır Arapça çalıştığı halde bir türlü konuşamayanlar, Arapçada artık boşuna kürek çektiğini düşünmeye başlayanlar…

Evinizde, işyerinizde, kursa gitmeden, sıkılmadan, bunalmadan, en kolay metodlarla Arapça öğrenebilirsiniz. Üşenmeyin, ertelemeyin, vazgeçmeyin!

2 Haziran 2023

0 responses on "Aksam-ı Seba"

Mesaj At

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Tasarım ve Uygulama © HETA WEB. Tüm Hakları Saklıdır.