Emri Hazır (أمر الحاضر)
Karşımızda bulanan kişiden bir şeyi yapmasını istemek için kullanılan emir yapısına Arapçada emri hazır denir. Muhatap eril (tekil, ikil ve çoğul) ve muhatap dişil (tekil, ikil ve çoğul) olmak üzere altı adet muzari siygasından emri hazır kullanılır. Bunların dışında kalan siygalar emri gaib ve emri mutekellim siygalarıdır.[/vc_column_text]
Arapçada Emri Hazır Türetilmesi
a) Sülasi (üç harfli) fiillerden emri hazır türetmek
Muhatap eril ve muhatap dişil siygalarından (çekimlerinden) başta bulunan muzara harfi (ت) atılır. Elif destekli hemze getirilir (أ). Söz konusu muzari çekimde fiilin orta harfinin harekesi damme (ötre) ise bu hemze dammeli (ötreli) yazılır (أُ). Fiilin orta harfi kesralı (esre) veya fethalı (üstün) ise başa getirilen hemze kesralı (esreli) yazılır (إ). Son olarak, fiilin son harfi cezmlenir (sükun).
Örnekler:
Fiilimiz كتب (ke-te-be) olsun. Muzaride muhatab eril çekimi (sen yazarsın) تكتب (te-k-tu-bu) şeklinde olur.
Baştaki muzara harfini atarız ve elif getiririz:
اكتب (k-tu-bu)
Orta harfin harekesine göre (ت) elifin üstüne hemze getirerek harekesini veririz, bu örnekte ötredir.
أُكتب (uk-tu-bu)
Son olarak son harfi cezmleriz:
أكتب (uk-tu-b) – yaz!
Fiilimiz ذهب (ze-he-be) olsun. Muzaride muhatab eril çekimi (sen gidersin) تذهب (te-z-he-bu) şeklinde olur.
Baştaki muzara harfini atıp elif getiriyoruz: اذهب (?z-he-bu)
Orta harfin harekesi (هـ) fetha olduğu için başa getirdiğimiz elif kesralı olmalı: إذهب (iz-he-bu)
Son olarak son harfi cezmliyoruz: إذهب (iz-he-b) – git!
Fiilimiz كتب (ke-te-be). Muzaride muhatab eril ikil çekimi (siz ikiniz yazarsınız) تكتبان (te-k-tu-ba-ni) şeklinde olur.
Baştaki muzara harfini atıp elif getirelim: اكتبان (?k-tu-ba-ni)
Orta harfin harekesi (ت) ötre olduğundan elif ötreli olmalı: أكتبان (uk-tu-ba-ni)
Fiilin sonunu cezm etmemiz lazım. Fiil çekimi ikil siygasında olduğu için ikillerde cezm ve nasb durumlarında sondaki nun harfi atılır: أكتبا (uk-tu-bâ) – ikiniz yazın!
Sülasi (üç kök harfli) fiillerde örnek emri hazır çekimi
| Çoğul |
İkil |
Tekil |
كتب (yazdı) Fiili |
| أُكْتُبُوا (sizler yazın!) |
أُكْتُبَا (ikiniz yazın!) |
أُكْتُبْ (yaz!) |
Eril |
| أُكْتُبْنَ (sizler yazın!) |
أَكْتُبَا (ikiniz yazın!) |
أُكْتُبِي (yaz!) |
Dişil |
b) Mezid fiillerden emri hazır türetmek
Sülasi fiillerde olduğu gibi, mezid fillerde de emri hazır, muzari muhatap siyagalarından türetilir. Aynı şekilde muzarinin başındaki muzara harfi (ت ) atılır. Ve aynı şekilde son harf cezmlenir. Başa elif getirip getirmeme konusu ise sülasilerden biraz farklıdır. Şöyle ki, muzara harfi atıldıktan sonra geriye kalan ilk harf eğer cezmli değilse elif getirilmez. Eğer cezmliyse yani sükunlu ise bu durumda elif getirilir.
Örnekler:
Fiilimiz علّم (a-lla-me) olsun. Muzaride muhatab eril çekimi (sen öğretiyorsun) تعلّم (tu-a-lli-mu) olur.
Muzara harfini attığımızda علّم (a-lli-mu) kalır. İlk harf olan ayn harfi fethalıdır. Bu durumda başına elif getirmek gerekmez, son harfi cezmlenerek emir elde edilmiş olur: علّمْ (a-lli-m) – öğret!
Fiilimiz استمع (i-s-te-me-‘a) olsun. Muzaride muhatab eril çekimi (sen dinliyorsun) تستمع (te-s-te-mi-‘u) olur.
Muzara harfini attığımızda ستمع (s-te-mi-‘u) kalır. Görüldüğü gibi bu durumda ilk harf olan s cezmli olduğundan okunamaz. Okunabilmesi için başına kesralı bir elif getirilir ve son harf cezmlenerek emir elde edilmiş olur: إستمعْ (is-te-mi-‘) – dinle!
İf’al babı haricindeki tüm mezid fiillerde başa getirilen bu elif kesralı olur. İf’al babında fethalı olur.
Örnek:
Fiilimiz أكرم (e-k-ra-me) olsun. Muzaride muhatab eril çekimi (sen ikram ediyorsun) تكرم (tu-k-ri-mu) olur.
Muzara harfini attığımızda كرم (k-ri-mu) kalır. K harfi sükunlu oldundan ve fiil if’al babından olduğundan başına fethalı elif getirilir: أكرم (ek-ri-mu). Son olarak, son harf cezmlenir: أكرمْ (ek-ri-m) – ikram et!
Arapçaya sıfırdan başlamak isteyenler, yıllardır Arapça çalıştığı halde bir türlü konuşamayanlar, Arapçada artık boşuna kürek çektiğini düşünmeye başlayanlar…
Evinizde, işyerinizde, kursa gitmeden, sıkılmadan, bunalmadan, en kolay metodlarla Arapça öğrenebilirsiniz. Üşenmeyin, ertelemeyin, vazgeçmeyin!
Esselamu aleyküm bir sorum var. Acaba uyandırmak fiilinin emr-i hazır şekli nasıldır ve emirlerin hangi grubuna girer? Ben bunu araştırmıştım ve “اَيقظْ” diye buldum ve kelimenin başındaki Elif’in neden kesra değil de fetha olduğunu anlamadım, belki de yanlış araştırmışımdır. Bunu açıklayabilir misiniz? Allah razı olsun.
Aleykum selam, uyandırmak fiili أيقظ if’al babından bir mezid fiildir. Bu babdan gelen fiillerin emirlerinde başa gelen elif fethalı getirilir. Yukarıda “Örnek” başlığı altında bununla ilgili başka fiil üzerinden örnek verilmiş, oradan da inceleyebilirsiniz. İyi çalışmalar dilerim.
Ve aleyküm selam arkadaş.
İf’al babında şöyle bir durum söz konusudur.
أفعل mazi hali. Bunun muzari halini de يفعل olarak biliyoruz. Burda terk edilmiş bir asıl söz konusudur yani emri hazırı yapılırken تُأَفْعِلُ dan yapmış oluyoruz. Lakin bu kullanım dile ağır olduğu için yaygın olan ifadeyi kullanıyoruz diye hatırlıyorum. Hiç şöyle kendinize söylediniz mi ” أفعل nin mazisindeki “hemze” Muzaride nereye kayboldu?” diye Örneğin biz نصر ينصر derken birebir geçiyor vb şekillere de. İşte cevabı orta kısımda anlatmış oldum. Birçok kişi bu bab böyle der ve geçer kaçta kaçı sebebini biliyor bilmiyorum. Sorunun cevabını umarım verebilmişimdir. Hayrlı günler diliyorum.
Selamün aleyküm Abdüssamed kardeşim, bunu her kim dediyse, تُأَفْعِلُ şekli, prensip olarak yanlıştır. Çünkü Arapçada, içinde VAV ve YE harfi bulunan kelimeler hariç, tüm Emr-i Hazırlar, başlangıç olarak ELİF harfiyle başlar. (Harekesi değişebilir tabi…) İşte إفعال (İF’ÂL) vezninin Emr-i Hazırı da ziyadesiz sülasi emri hazırlardan (İF’AL, İF’IL, ÜF’UL kalıplarından) farklı olması adına baştaki Elif, üstün olarak ve ortadaki AYN harfinin tekabülü olan harfler de esreli olarak okunur yani EF’IL şeklinde söylenir. Doğrusu budur.
Esselamu aleykum. Bir hususta yardiminizi rica edicektim. Emri hazirin mutekellim sigasi vardir buna iltizami emir denir diye bir ifade ile karşılaştım bir kitapta. Bu konuyu açıklayabilir misiniz? Teşekkürler
Aleykum selam. Emir kuruluşları karşımızdaki şahıslara veya uzakta olan (3. şahıs / gaib) kişilere emir vermek için kullanılan yapılardır. Karşımızdakine mesela oku! deriz, uzaktaki için “okusun!” deriz. Ancak iş mütekellime dönünce (1. şahıs, yani biz kendimiz) kişi kendi kendine emir veremeyeceği için, bu istek kipi gibi düşünülebilir. Bu yüzden buna iltizami emir denmiştir. Yani “okuyayım” gibi. Umarız açıklayıcı olmuştur. Çalışmalarınızda başarılar.
حكى fiilinin emri hazır binai malum çekimini yapar mısınız? Selametle
حكى fiilinin emri hazır binai malum çekimi:
حك حكا حكو Hıkû – Hıkê – Hık
حكى حكا حكن Hıkne – Hıkê – Hıkî